Hz. Muhammed’in (sallahu aleyhi ve sellem)[1] evlendiği kadınların isimleri sırasıyla şöyledir: Hz. Hatice, Hz. Sevde binti (kızı) Zem’a, Hz. Aişe, Hz. Hafsa binti Ömer, Hz. Zeynep binti Huzeyme, Hz. Zeyneb binti Cahş, Hz. Ümmü Seleme, Hz. Ümmü Habibe, Hz. Cüveyriye binti Hâris, Hz. Safiyye binti Huyey, Hz. Mâriyetü’l-Kıbtiyye, Hz. Meymûne binti Hâris.
Hz. Muhammed, ilk eşi Hz. Hatice ile yirmi küsur sene evli kalmıştır ve bu evliliği süresince başka bir kadın ile evlenmemiştir. Bu durumun o dönem Arap halkı için oldukça sıra dışı bir tercih olduğu ifade edilmelidir. Çünkü o dönem Arap halkında bir erkeğin biyolojik olarak kendini en güçlü hissettiği gençlik zamanında tek bir kadın ile nikâhlı kalması yaygın bir durum değildir.
Hz. Muhammed, Hz. Hatice ile Hz. Hatice’nin kendisine evlilik teklif etmesi ile evlenmiştir. Hz. Hatice, yaşadığı dönemin güçlü kadınları arasındadır. Hz. Muhammed’den önce iki evlilik yapmış ve bu evliliklerinden çocukları olmuştur. Hz. Muhammed ile aralarında oldukça fazla bir yaş farkı vardır.[2] Hz. Muhammed, Hz. Hatice’nin vefatından sonra yaklaşık iki sene evlenmemiştir.[3]
Hz. Sevde binti (kızı) Zem’a, eşinin vefat etmesi ile birlikte çocukları ile ortada kalmıştır. Hz. Muhammed de ilk eşi Hz. Hatice’yi kaybetmesinin üzerinden iki buçuk yıl geçtikten sonra evdeki sessizlik sebebiyle Hz. Sevde’ye evlilik teklifi etmiştir. Hz. Sevde, Hz. Muhammed ile evlendiğinde 55 yaşındadır.[4]
Hz. Muhammed’in genç olarak evlendiği tek kadın Hz. Aişe’dir. Hz. Muhammed’in hem evdeki konumu hem İslam devletinin ve Müslümanların lideri olması sebebiyle omuzlarına yüklenen ağır yükü taşımada desteğe ihtiyaç duyması sebebiyle Hz. Aişe ile evlenmiştir.[5] Nitekim çok zeki ve iyi bir gözlemci olan Hz. Aişe, Müslüman kadınlar için aile ile ilgili bir çok bilginin kaynağı olmuş en çok hadis aktaran sahabeler arasında yer almıştır.
Hz. Hafsa, Cennet ile müjdelenen ve Hz. Muhammed’in halifelerinden olan Hz. Ömer’in kızıdır. Hz. Hafsa’nın kocasının Uhud savaşında vefat etmesi sebebiyle Hz. Ömer kızını Hz. Muhammed ile evlendirmiştir.[6]
Hz. Zeynep binti Huzeyme, eşini Bedir muharebesinde kaybetmiştir. Dul kalması sebebiyle Hz. Muhammed kendisini eş olarak kabul etmiştir. 3 aylık bir birliktelik sonrasında Hz. Zeynep vefat etmiştir.[7]
Hz Zeynep binti Cahş, ilk evliliğini Hz. Muhammed’in azatlı kölesi Hz. Zeyd ile yapmıştır. Bu evlilik eşler arası denkliğin olmayışı sebebiyle sona ermiştir.[8] Hz. Zeynep, Allah’ın emriyle Hz. Muhammed ile nikâhlanmıştır.[9]
Hz. Ümmü Seleme, kocasını Uhud savaşında kaybetmesi sebebiyle dört çocuk ile dul kalmıştır. Hz. Muhammed, Ümmü Seleme ile onu ve çocuklarını korumak için evlenmiştir.[10]
Hz. Ümmü Habibe, Ebu Süfyan’ın[11] kızıdır ve eşi ile birlikte ilk Müslümanlar arasındadır. Ümmü Habibe ve eşi İslam’ın ilk döneminde Mekke’de Müslümanlara yapılan eziyetler sebebiyle Habeşistan’a hicret (göç) eden kafile arasındadır. Ancak eşi Habeşistan’da İslam dininden çıkmış ve Hristiyan olmuştur. Ümmü Habibe, çok çabalasa da eşinin inancını değiştirememiştir. En sonunda çabalarının sonuçsuz kaldığını görmesiyle eşinden boşanmıştır. Ümmü Habibe’nin yabancı bir ülkede tek başına kaldığını duyan Hz. Muhammed kendisine evlilik teklifi yapmıştır.[12]
Hz. Cüveyriye binti Haris, Müslümanların düşmanı olan Beni Müstalik Kabilesinin liderinin kızıdır. Bu kabilenin Müslümanlarla yaptığı savaşta eşi ölmüş ve kendisi Müslümanların esiri olmuştur. Fidyesini ödeyemediği için Hz. Muhammed’den yardım istemiş, Hz. Muhammed de kendisine evlilik teklif etmiştir. Bu teklif ya esaret ya evlilik seçenekleri arasında bir tercih değil; ya yurda dönüş ya da evlilik arasında bir tercihtir. Hz. Cüveyriye de bu evlilik teklifini kabul etmiştir.[13]
Hz. Safiyye binti Huyey, Yahudi bir kabile olan Beni Nadir kabilesinin liderinin kızıdır. Hayber savaşı sırasında eşini kaybetmiş ve dul kalmıştır. Savaş bitiminde ise Müslümanların esiri olmuştur.[14] Hz. Muhammed Safiyye’ye İslam’ı anlattıktan sonra iki seçenek arasında tercihte bulunmasını istemiştir. Bu tercihler şunlardır: Yahudi olarak kalıp kabilesine geri dönecektir ya da İslam’ı seçip Hz. Muhammed’in eşi olmaktır. Safiyye, Müslüman olmayı seçmiş ve Hz. Muhammed ile nikâhlanmıştır.[15]
Hz. Mariyyet’ul-Kıbtiyye, Mısır hükümdarı Mukavkıs’ın Hz. Muhammed’e gönderdiği cariyelerden biridir. Müslüman elçi, Medine’ye dönüşte bu iki cariyeye İslam’ı anlatmış ve bu iki kız İslam’a girip Müslüman olmuşlardır. Hz. Muhammed, bu cariyelerden Mariyye ile evlenmiştir. Hz. Muhammed’in Hz. Mariyye’den İbrahim adında bir oğlu dünyaya gelmiştir.[16]
Hz. Meymune binti Haris’in asıl adı Berre olup Hz. Muhammed bu adı Meymune ile değiştirmiştir. Meymune, Hz. Muhammed’den önce iki evlilik yapmıştır ve Hz. Muhammed ile kendi isteği üzerine evlenmiştir.
Kur’an-ı Kerim’de Hz. Muhammed’in evlendiği kadınlar, bütün Müslümanların anneleri olarak tanıtılmıştır: “Peygamber müminlere kendilerinden daha yakındır, eşleri de onların anneleridir.”[17]
Hz. Muhammed, evliliklerini sadece dünya zevki elde etmek amacıyla yapmamıştır. Hz. Muhammed, evlendiği on kadınla ve Mukavkıs tarafından hediye olarak gönderilen cariye Mariyye ile ömrünün son on yılında evlenmiştir. Eğer Hz. Muhammed’in evliliklerinde dünya zevkini elde etmek ön planda olsaydı ömrünün son on yılında değil; gençliğinde birden fazla kadın ile evlilik yapmayı tercih ederdi.
Tarihi süreç şunu göstermektedir ki kocası vefat etmiş bir kadın, kendisini koruyan birileri olmadığı takdirde çocukları ile birlikte oldukça zor şartlar ile karşılaşarak yaşamını devam ettirecektir. Bu gerçek göz önünde bulundurulduğunda Hz. Muhammed’in kendinden yaşça büyük, yaşlı ve çocuklu kadınlarla yaptığı evlilikler daha anlaşılır olacaktır. Ayrıca Hz. Muhammed’in kendisini tatmin edebilecek genç ve bekâr kızlardan ziyade yardıma muhtaç, dul, yaşlı ve çocuklu kadınlar ile nikâhlanması evliliklerini bireysel tatmin amacıyla yapmadığını da göstermektedir.
Hz. Muhammed’in birden çok kadın ile evlilik yapması; aile hukuku ve kadınların farklı hallerinde uygulanması gereken doğru pratiklerin öğrenilmesi gibi çeşitli faydalar sağlamıştır. Müslüman kadınlar, bir erkeğe sormaktan çekinecekleri soruları Hz. Muhammed’in eşlerine danışmışlardır.[18]
Hz. Muhammed’in evlendiği bazı kadınların kabileleri, meydana gelen akrabalık sebebiyle Müslüman olmuşlardır.[19] Böylece İslam dininin yayılması hızlanmıştır. Hz. Muhammed’in evlendiği kadınların çoğu, zor şartlar içerisindeyken Hz. Muhammed ile evlenmiştir. Hz. Muhammed bu kadınlarla evlenerek hem onları zor durumdan kurtarmış hem de bu konuda Müslümanlara örnek olmuştur.
[1] Kapak fotoğrafı, Mecid Mecidi tarafından yönetmenliği yapılmış olan “Muhammad: The Messenger of God” isimli filmden alınmıştır.
[2] Hz. Muhammed, Hz. Hatice ile evlendiğinde yirmi beş yaşındayken; Hz, Hatice, Hz. Muhammed ile evlendiğinde kırk yaşındaydı.
[3] Tabakât, 1/131.
[4] İbni Sa’d, Tabakât 8/52-53; Müsned, 6/211.
[5] İbni Sa’d, Tabakât 8/58; Buharî, 2/329; Müsned, 6/211.
[6] Tabakât, 8/83-83.
[7] Sîre, 4/296-297; Tabakât, 8/115; İstiâb, 4/1853.
[8] Buhârî, Tevhîd, 22.
[9] Ahzab, 37- 38.
[10] Tabakât, 8:89-90.
[11] Ebu Süfyan, Arap topluluklarından birinin lideridir. Mekke’ni fethi ile birlikte Müslüman olmuş sahabiler arasındadır.
[12] İbn Abdi’l-Berr, el-İstiâb, IV, 422; l’bn Hacer, el İsâbe, IV, 299.
[13] Sîre, 3:307; Tabakât, 8:117.
[14] Sîre, 3:351.
[15] Tabakât, 8:123.
[16] Bknz. “Ölen Çocukların Durumu İslam’a Göre Nasıldır?”
[17] Ahzab, 6.
[18] Hz. Muhammed’in sahabeleri (onu takip edenler) arasında, çok sayıda fetva vermesiyle meşhur olan yedi kişiden biri de Hz. Muhammed’in eşlerinden olan Hz. Âişe’dir.
[19] Cüveyriye, Mustalik oğulları kabilesinin liderinin kızıdır. Hz. Muhammed’in Müslümanlara esir olan Cüveyriye ile evliliği bu kabile tarafından saygın bir davranış olarak görülmüştür. Akabinde Mustalik oğulları kabilesi topluca İslam dinine girip Müslüman olmuşlardır.