Hz. Muhammed (sav), yanında çalışan hizmetçilere kızmaz, azarlamaz, onlarla nazik ve yumuşak bir şekilde konuşurdu.
Hz. Muhammed (sav) bir gün hizmetçisi Enes’i bir yere göndermek istedi. O da, “Vallahi gitmeyeceğim!” diyerek itiraz etti. Bu söz üzerine Hz. Muhammed sustu, bir şey söylemedi. Enes ise her ne kadar karşı çıksa da sonunda çarşıya doğru yola koyuldu. Bu arada yolda oynayan çocuklarla karşılaştı ve onlarla birlikte oyuna dalıp işini unuttu. Bir süre sonra Hz. Muhammed geldi ve arkasından yaklaşarak Enes’in başından hafifçe tuttu. Kendisine kimin dokunduğunu anlamayan Enes arkasına dönüp baktığında Hz. Muhammed’in yüzünün güldüğünü ve kendisine sevgiyle baktığını gördü. Hz. Muhammed, “Enesçiğim! Hadi söylediğim yere git bakalım.” diyordu. Bunun üzerine Enes, “Peki, gidiyorum yâ Resûlallah!” diyerek hiçbir şey olmamış gibi yola koyuldu.[1]
Hz. Muhammed’e (sav) hizmetkarlık yapmış olan insanlar Hz. Muhammed’in ahlakını övmüşler ve Hz. Muhammed’in kendilerine nasıl davrandığını diğer insanlara anlatmışlardır. Hatta özgürlüklerine kavuşsalar dahi Hz. Muhammed’e hizmet etmeye devam etmeyi tercih etmişlerdir. Nitekim Hz. Muhammed’in hizmetçiliğini yapmış olan Enes, Hz. Muhammed’i insanların en iyi huylusu olarak zikretmiştir.[2] Enes, on sene Hz. Muhammed’e hizmet ettiğini söyledikten sonra şunu eklemiştir: “Vallahi, bana bir kez olsun “Öf!” bile demedi. Herhangi bir şeyden dolayı, “Niçin böyle yaptın?” demediği gibi, “Şöyle yapsaydın ya!” da demedi.”[3]
Hz. Muhammed’e Medine döneminde hizmet etmiş olan Müslümanlardan biri de Zeyd b. Harise’dir. Kaçırılıp bir panayırda satışa sunulan Zeyd’i Hz. Muhammed’in ilk eşi satın almış ve onu Hz. Muhammed’e hediye etmiştir. Hz. Muhammed ise Zeyd’i azat etmiştir. Zeyd serbest bırakıldığında babasına kavuştuğu halde[4], “Ben bu adamda öyle bir şey gördüm ki ebediyen ona kimseyi tercih etmem” diyerek ailesini değil Hz. Muhammed’i tercih etmiştir.[5]
Hz. Muhammed (sav) hizmetçileri ile yakından ilgilenir, onların hatırını sorar ve ihtiyaçlarını karşılamaya önem verirdi. Sıkıntılarını anlamaya çalışırdı. Hatırını sorduğu hizmetçilerden biri bir gün, “Yâ Resûlallah, bir ihtiyacım var.” Deyince Hz. Muhammed, “İhtiyacın nedir?” diye sordu. Hizmetçi, “Kıyamet günü bana şefaat etmene ihtiyacım var.” cevabını verdi. Bu yardım talebi üzerine Hz. Muhammed, “Sana bu konuda kim yol gösterdi?” dedi. Hizmetçi, “Rabbim!” dedi. Hz. Muhammed ona, “Bunu gerçekten istiyorsan çok secde ederek bana yardımcı ol!” demiştir.[6]
Hz. Muhammed (sav), yanında çalıştırdığı insanlara kendisinin giydiği ve yediği şeylerden giydirir ve yedirirdi. Onların güçlerinin yetemeyeceği işi onlara yüklemezdi. Zor bir iş vermek durumunda kalırsa da yardımcı olurdu: “Onlar, sizin himayenize verilmiş kardeşlerinizdir; yediğinizden yedirin, giydiğinizden giydirin, takatlerinin üstünde iş yüklemeyin, zor bir iş tahmil ederseniz onlara yardımcı olun.”[7]
Hz. Muhammed (sav), yanında çalıştırdığı işçilerin ücretini tespit ederken, işçinin kendisinin ve bakmakla sorumlu olduğu kimselerin barınma yeme- içme, eğitim gibi temel ihtiyaçlarını karşılayacak ölçüde olmasına dikkat ederdi: “Şayet, bir kimse bizim işçimiz olarak vazifelendirilirse, barınacak yeri yoksa kendisine bir ev edinsin; bekarsa evlensin, hizmetçiye ihtiyacı varsa o iş için birini tutsun ve eğer biniti yoksa bir binit edinsin. Kim, bunlarla yetinmez de daha fazlasını isterse, o, ya emanete hıyanet edecek veya hırsızlığa düşebilecek birisidir.”[8] Hz. Muhammed, ücret miktarını işçi işe başlamadan önce belirleyip ona bildirirdi.[9] Ücreti de çalışmasının karşılığı olarak aksatmadan işçiye teslim ederdi: “Çalıştırdığınız kimsenin ücretini henüz teri kurumadan veriniz!”[10] Ayrıca Hz. Muhammed, yanında çalıştırılan işçinin ücretinde ve çalışma şartlarında haksızlık yapanların da büyük bir cezaya çarptırılacağını ifade etmiştir: “Kim, işçisinin ücretinde ve çalışma şartlarında haksızlık yaparsa, onun bütün ameli boşa gider, cennete giremeyeceği gibi, cennetin kokusundan dahi mahrum bırakılacaktır.”[11]
[1] Ebû Dâvûd, Edeb,1.
[2] Buhârî, Edeb, 112.
[3] Müslim, Fedâil, 51.
[4] İbn Sa’d, Tabakât, I, 497.
[5] İbn Sa’d, Tabakât, III, 41-42.
[6] İbn Hanbel, III, 501.
[7] Tirmizi Hadis, 1945.
[8] Ahmed b. Hanbel, Müsned, IV/299.
[9] Nesaî, Eymân ve’n-Nüzûr, 44.
[10] Heysemî, Mecmau’z-Zevâid, IV/97.
[11] Metealibul Aliy, Hadis, 1446.