Hz. Yakub (a.s) İslam inancına göre; Hz. İshak’ın (a.s) oğlu, Hz. İbrahim’in (a.s) torunu, aynı zamanda Hz. Yusuf’un (a.s) da babası olan bir peygamberdir.[1] Hz. Yakub’un (a.s) Kur’an’da geçen isimlerinden biri İsrail’dir ve soyundan gelenlere de İsrailoğulları denmektedir.
Kur’an’da Hz. Yakub’un (a.s) peygamber olduğunu bildiren birçok ayet olmakla beraber[2], hayatına dair ayrıntılar Yusuf suresinde, Hz. Yusuf’la (a.s) ilgili yaşadığı imtihanlarla beraber anlatılmıştır. Kur’an’da detaylarıyla anlatılan bu kıssadan[3] “en güzel kıssa (Ahsenü’l kasas)” diye bahsedilir.[4]
Kur’an’a göre Hz. Yusuf (a.s) bir rüya görmüştür. Bu rüyada 11 yıldız, güneş ve ay kendisine secde etmektedir. Bu rüyasını babasına anlatır. Hz. Yakub (a.s) rüyanın manasını anlar ve Hz. Yusuf’a (a.s) bu rüyayı kardeşlerine anlatmamasını tembih eder.[5] Çünkü Hz. Yakub (a.s) Yusuf’a annesini küçük yaşta kaybetmesi sebebiyle diğer çocuklarından biraz daha fazla düşkündür ve bu sebeple kıskançlık duymalarından endişe etmiştir.
Hz. Yakub’un (a.s) endişe ettiği üzere kardeşleri gerçekten Yusuf’a karşı kıskançlık hissetmeye ve “Eğer Yusuf ortadan kalkarsa babamız bizi daha çok sever” diye düşünmeye başlamıştır. Onu kuyuya atmayı ve ondan kurtulmayı planlayan kardeşler, babalarından şehir dışına götürüp gezdirmek bahanesiyle izin istemiş ve babalarına Yusuf’a iyi bakacaklarına dair söz vermiştir.[6] Babalarının ikna olması üzerine Yusuf’u yanlarına alan kardeşler şehirden uzak bir yere doğru gitmiştir. Yusuf’u kuyuya atmış, gömleğini de çıkararak biraz parçalayıp, üstüne kestikleri bir hayvanın kanından sürmüşler ve geri döndüklerinde de babalarına “Kardeşimizi kurt kaptı” yalanını söylemişlerdir. Hz. Yakub (a.s) çocuklarının anlattıklarına inanmamış ancak o esnada elinden sabretmekten başka bir şey gelmemiştir. [7]
Kuyunun civarında konaklayan bir kervan[8] Yusuf’u bularak Mısır’a götürür. Başından daha birçok olay geçen Yusuf[9] zamanla önemli mevkilere gelmiştir. Devletin hazinesini yönetmekle görevli olan Hz. Yusuf (a.s), kıtlık sebebiyle Mısır’a erzak istemeye gelen kardeşlerini tanımış ve istedikleri erzakları onlara vermiştir. Ancak bir sonraki geldiklerinde kardeşleri Bünyamin’i de yanlarında getirmelerini yoksa erzak veremeyeceğini söylemiştir. Kardeşler geri döndüklerinde durumu babalarına anlatarak bir sonraki gidişlerinde Bünyamin’i de götürmek için izin istemişler, Yusuf’un başına gelenleri hatırlayan Hz. Yakub (a.s) ise izin vermek istememesine rağmen onu koruyacaklarına dair söz veren oğullarına Bünyamin’i emanet ederek göndermiştir.[10]
Bünyamin’i bir bahaneyle yanında tutan Hz. Yusuf (a.s), abilerine kardeşini vermeden onları geri göndermiştir. Oğullarının yanında Bünyamin’i göremeyen Hz. Yakub (a.s) bu kez üzüntüden gözlerini kaybetmiş[11], buna rağmen Allah’tan ümidini kesmemiş ve Bünyamin’i bulmaları için oğullarını tekrar Mısır’a göndermiştir. Hz. Yusuf (a.s) bu kez abilerine kendini tanıtarak gerçeği anlatmış, gömleğini onlarla beraber babasına göndermiş ve gözlerine bu gömleği sürmesini istemiştir.[12]
Babalarının yanına dönen kardeşler olan biteni babalarına anlattıklarında Yakub gömleği gözlerine sürmüş ve gözleri yeniden görmeye başlamıştır. Oğullarını affeden Hz. Yakub (a.s) Allah’a onları bağışlamaları için dua ederek[13] onlarla beraber Mısır’a gitmiş ve Yusuf’una kavuşmuştur. Hz. Yusuf (a.s) babasına ve üvey annesine çok ilgili davranmış, Mısır’da kalmalarını istemiş ve onları tahtına oturtup saygısını bu şekilde kendilerine göstermiştir. Onlar da dönemin adetleri gereğince hep birlikte secdeye kapandıklarında Hz. Yusuf’un (a.s) gördüğü rüya da böylece gerçekleşmiştir.[14]
Hz. Yakub’un (a.s); sezgisinin güçlü olması, temkinli davranması, başına gelen sıkıntılara sabretmesi, Allah’tan ümidini hiç kesmemesi ve tevekkülü[15] öne çıkan bazı özellikleridir.
Kur’an’ın bildirdiğine göre Hz Yakub (a.s) vefatından önce evlatlarına şöyle tavsiye etmiştir: “İbrahim de bu dini oğullarına vasiyet etti, Yakub da. “Oğullarım! Allah sizin için bu dini seçti; öyleyse yalnız O’na teslim olmuş müminler olarak can verin!” (dediler). Yoksa Yakub son nefesini verirken siz orada mıydınız? O sırada Yakub oğullarına, “Benden sonra kime kulluk edeceksiniz?” demiş; onlar da “Senin, ataların İbrahim, İsmail ve İshak’ın ilâhı olan tek Tanrı’ya kulluk edeceğiz; biz sadece O’na teslim olduk” demişlerdi.”[16]
[1] Bakara/136, Ali İmran/84
[2] Meryem/ 49, Enam/ 84
[3] Kıssa: Kendisinden bir ders çıkarılması gereken olay, konu, kısa öykü
[4] Yusuf/ 3
[5] Yusuf/4-6
[6] Yusuf/11-14
[7] Yusuf/ 8-18
[8] Kervan: Uzak yerlere ticaret malı ve yolcu taşıyan, at, deve, katır vb.den oluşan yük hayvanları katarı.
[9] Detaylı bilgi için bkz. “İslam kaynaklarında Hz. Yusuf”
[10] Yusuf/ 58-68
[11] Yusuf/ 69-84
[12] Yusuf/ 88-93
[13] Yusuf/ 98
[14] Yusuf/100-101
[15] Tevekkül: Elinden geleni yapıp sonuçları Allah’a bırakmak
[16] Bakara/132-133