Akrabalık bağı İslam’da; kan bağı, evlilikle oluşan bağ ve süt kardeşlikle[1] oluşan bağ olmak üzere üç şekilde mümkündür. İslam kaynaklarında akrabalık konusuna pek çok kez vurgu yapılmış, hatta Hz. Muhammed (s.a.v) “Akrabalarıyla ilişkiyi kesen cennete giremez.”[2] diyerek Müslümanları uyarmıştır.
Sıla-ı rahime (akrabalık ilişkileri) devam etmek, akrabaların haklarını gözetmek İslam’a göre farzdır (Kur’an ayetleriyle emredilmiştir).[3] Nisa suresinin ilk ayetinde “…Allah’a saygısızlıktan ve akrabalık haklarına riayetsizlikten de sakının…” buyrularak, Allah’a saygısızlığın hemen ardından akrabalık haklarının anılması konunun önemine dikkatleri çekmektedir.
Allah, akrabalık bağlarının kopmasından hoşnut olmadığını ve insanları bundan men ettiğini bildirmiştir.[4] Hz. Muhammed (s.a.v) de akrabalarına daima iyilik ve ikramda bulunmuş, onları ziyaret etmiş, sıla-ı rahimi daima tavsiye etmiştir. Kendisine “Beni cennete götürecek bir şey söyler misiniz?” diye soran birine “Allah’a kulluk edip O’na hiçbir şeyi ortak koşmazsın; namazını kılar, zekâtını verirsin ve akrabanı gözetirsin.” cevabını vermiştir.[5]
Akrabalık bağlarını bilmek ve buna göre davranmak İslam hukukunun da gereğidir. Çünkü İslam’da evlenilmesi yasak olan kimseler[6], miras hakkı bulunan kimseler[7], zekâtın[8] kimlere verilip verilemeyeceği gibi konularda akrabalık dereceleri çok önemli bir yer tutar.
İslam akraba hakkını bu denli gözetirken hak ve adalet noktasında ölçüye dikkat edilmesini ve her işin ehline verilmesini emretmiştir.[9] Dolayısıyla akrabalar arasında yardımlaşma ve dayanışma gerekçesiyle, başka insanların hakları ihlal edilemez. Adalet ve hukuk önünde akraba için bile olsa yalancı şahitlik yapılamaz.[10] Tüm bu dengeleri göz önünde bulundurarak akrabaya iyiliğe devam etmek her Müslümanın vazifesidir.
[1] Süt emme çağındaki bir çocuğun, annesinden başka bir kadından süt emmesi neticesinde o kadının çocukları ile süt kardeşliği gerçekleşir. İslam’a göre akrabalık bağı oluşmuş olur.(Nisa/23)
[2] Buhârî, Edeb, 11
[3] Enfal/75, Nisa/36, Şura/23
[4] Râd/25
[5] Buhari, “Edeb”, 10; Müslim, “İman”, 12-14
[6] Nisa/23-24
[7] Nisa/11-12
[8] Bkz. Zekat nedir?
[9] Nisa/58
[10] Furkan/72