Günümüz toplumunda hayvan haklarının gündeme alınarak yasalaşması 1978’de Hayvan Hakları Evrensel Bildirgesi ile sağlanmıştır. İslamiyet ise daha ilk günlerinden itibaren insanların hayvanlarla olan ilişkileri ve onlara bakışı ile ilgili bazı ilke ve ölçüler getirmiş, hayvan haklarını dini ve hukuki bir koruma altına almıştır.
İslam’a göre tüm kâinat bir denge ve düzen içinde yaratılmıştır.[1] İnsan hayvan bitki ve cansız varlıklar birbirini tamamlayan ve destekleyen unsurlardır. Kur’an’da bu düzeni bozan insanlara uygulanacak cezalar haber verilmiş ve insanoğlu bu gibi durumlardan men edilmiştir.[2]
Hz. Muhammed (s.a.v) “Siz yeryüzündekilere merhamet edin ki gökyüzündekiler de size merhamet etsin.”[3] sözü ile hayvanlara şefkatle muamele edilmesini tavsiye etmiş, “Hayvanlara işkence edenlere Allah lanet etsin.”[4] sözü ile de eziyet etmeyi ise yasaklamıştır. Hz. Muhammed (s.a.v) ayrıca; zevk için hayvan öldürmek ve yuvalarını bozup yumurtalarını almak[5], canlı haldeki bir hayvanın uzvunu kesmek[6], taşıyamayacağı kadar yük yüklemek ya da ihtiyaç dışı olarak hayvanın üzerinde sohbete dalmak[7], hayvanları dövüştürmek[8], zarar vermeyen hayvanları öldürmek[9] gibi hayvanların hayat haklarına olumsuz müdahaleleri de yasaklamıştır.
İslamiyet’te yılan akrep gibi zehirli ve insanlara zarar veren hayvanların öldürülmesine izin verilmiş ancak onların da eziyet edilmeden öldürülmesi emredilmiştir. Hz. Muhammed (s.a.v) (günlük hayatta yemek için ya da kurban etmek için) hayvan kesiminde güzel muamelede bulunulmasını ve keskin bir bıçakla ustaca yapılmasını tavsiye etmiştir.[10] İslam kaynaklarında annesinin gözü önünde yavrusunun kesilmemesi, çiftleşme zamanlarında erkek ve dişinin yan yana getirilmesi güzel görülmüş, hayvanlarla cinsel ilişkiye girmek ise kesinlikle yasaklanmıştır.[11]
Hayvanları aç ve susuz bırakmak merhametsizliktir. Merhamet etmeyene merhamet edilmeyeceğini söyleyen İslam peygamberi ashabına[12]şu iki örneği anlatmıştır: “Fâhişe bir kadın, sıcak bir günde, bir kuyunun etrafında dönen bir köpek gördü, susuzluktan dilini çıkarmış soluyordu. Kadıncağız ayakkabısını çıkararak (onunla su çekip köpeği suladı). Bu sebeple kadın mağfiret olundu (affedildi).”[13] “Bir kadın, eve hapsettiği bir kedi yüzünden cehenneme gitti. Kediyi hapsederek yiyecek vermemiş, yeryüzünün haşeratından yemeye de salmamıştı.”[14] Buna göre İslam’da hayvanlara eziyet etmek ya da merhamet etmek, kişinin cennet ya da cehenneme girmesine sebep olabilecek kadar önemli bir mesele kabul edilmiştir.
[1] Mülk/3-4
[2] Bakara/204-206
[3] Ebu Davud, “Edeb”, 58
[4] İbn Hanbel, Ebu Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybanî, el-Müsned, II, 13
[5] Müslim, “Selam”, 148-150
[6] Tirmizi, “Sayd”, 12
[7] Ebu Davud, “Cihad”, 55
[8] Ebu Davud, “Cihad”, 51
[9] Müslim, “Selam”, 127
[10] Müslim, “Sayd”, 57
[11] Tirmizi, “Hudud”, 24
[12] Hz. Muhammed’i (s.a.v) görmüş ve sohbetine katılmış olan Müslümanlar
[13] Müslim, Tövbe 155
[14] Buhârî, Bed’ü’l-Halk 17, Şirb 9, Enbiya 50; Müslim, Birr 151